Nie jesteś jedyną osobą zadającą sobie w dzisiejszych czasach pytanie „Co robić, kiedy moje dziecko nie chce spać?”. W ciągu ostatnich 20 lat zaburzenia snu stały się jednymi z najpopularniejszych dolegliwości zdrowotnych, z jakimi dzieci i młodzież zgłaszają się do lekarza. Aż trudno uwierzyć, że problem w tak krótkim czasie stał się tak poważny. Na szczęście jednak ten wzrost poskutkował również badaniami nad snem u dzieci i młodzieży, dlatego dzisiaj wiemy już, jakie są przyczyny tych zaburzeń i w jaki sposób można je wyleczyć. Dowiedz się, co możesz zrobić, kiedy Twoje dziecko ma problemy ze snem.

Higiena snu: ile godzin snu potrzebują dzieci i nastolatki?

Najczęstszą przyczyną problemów ze snem u dzieci są zmiany behawioralne. Dlatego w pierwszym odruchu, zmartwionym rodzicom proponuje się zmianę nawyków okołosennych i większą troskę o higienę snu. Co to znaczy higiena snu? Najprościej mówiąc: to samo, co higiena osobista, tylko w odniesieniu do czynności, jakie wykonujemy przed położeniem się do łóżka. Zalicza się do niej:

• wietrzenie sypialni,
• gaszenie wszelkich ekranów,
• jedzenie w odpowiednim czasie przed snem,
• unikanie cukrów i kofeiny.

Jednak najbardziej podstawowa zasada higieny snu tak u dzieci, jak i młodzieży, to przestrzeganie odpowiedniej długości. Jesteś pewna, że Twoje dziecko śpi tyle, ile powinno? Być może to zmienne długości czasu spędzanego w łóżku wpływają na zaburzenia snu.

Poniżej znajdziesz zestawienie długości snu dla dzieci w różnym wieku

1. Dzieci w wieku 1–2 lata: potrzebują między 12 a 14 godzin snu na dobę. Ta długość uwzględnia drzemki w ciągu dnia. W tym wieku jest to najczęściej jedna drzemka, po południu.
2. Dzieci w wieku przedszkolnym (3–5 lat): potrzebują od 11 do 13 godzin snu na dobę. Potrzeba popołudniowej drzemki już raczej zanika i tylko 27% pięciolatków korzysta z krótkiego snu w ciągu dnia.
3. Dzieci we wczesnym okresie szkolnym (6–11 lat): potrzebują 10–11 godzin snu na dobę.
4. Nastolatki w okresie dojrzewania (12–18 lat): potrzebują mniej więcej tyle snu, co osoby dorosłe, czyli 8,5–9,5 godziny na dobę.

Pamiętaj jednak, że mowa tutaj o ilości snu koniecznej do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania. Nie oznacza to, że Twoje dziecko nie może mieć innych, indywidualnych preferencji.

Co się dzieje, kiedy moje dziecko nie śpi tyle, ile powinno?

Coraz głośniej mówi się o niszczącym wpływie braku snu na dziecięcy rozwój. Pewnie znasz to słynne porównanie, że dorosła, przemęczona i niewyspana, osoba kierująca samochodem jest dużo bardziej niebezpieczna na drodze niż osoba pijana. Skoro więc w organiźmie dojrzałego człowieka za mała ilość snu czyni takie spustoszenie, to co się dzieje w ciele dziecka?

• problemy z koncentracją uwagi
• zaburzone funkcjonowanie intelektualne
• osłabione zapamiętywanie
• drażliwość w ciągu dnia
• nadaktywność lub ospałość

Za krótki sen albo jego brak przekładają się również na gorsze przyswajanie wiedzy, a to z kolei: problemy w szkole. Zarówno u dzieci, nastolatków, jak i dorosłych sen służy nie tylko temu, żeby ciało zregenerowało się po całym dniu, ale także: utrwalaniu śladów pamięciowych w mózgu. Mówiąc wprost: mózg w nocy szufladkuje, porządkuje, utrwala i zapamiętuje wiedzę, którą w ciągu dnia przyswoił.

Dlaczego moje dziecko nie chce spać? Przyczyny bezsenności u dzieci i młodzieży

Najczęstszą przyczyną zaburzeń snu u dzieci i młodzieży są zmiany behawioralne (wynikające z nieodpowiednich zachowań przed snem i w ciągu dnia) albo inne schorzenia, których skutkiem są problemy ze snem. Z całą pewnością można stwierdzić, że jest to jeden z pierwszych sygnałów, że w organizmie dzieje się coś niedobrego. Bardzo trudno jest wskazać na wszystkie powody, dla których dzieci nie chcą spać. Szacuje się, że od 25–62% wszystkich dzieci cierpi na różnego rodzaju problemy związane ze snem. To bardzo dużo! Nie sposób wskazać na wszystkie przyczyny takie stanu rzeczy, ale można wymienić najczęstsze i najważniejsze.

1. Przebodźcowanie w ciągu dnia – niestety duży udział we wzroście zaburzeń snu u dzieci i młodzieży mają smartfony, komputery, media społecznościowe czy gry komputerowe. Dostarczają mózgowi tak wielu bodźców do przetworzenia, że ten pompuje hormon stresu do krwi, który przyspiesza bicie serca i oddech, przekłada się na zdenerwowanie i tak zwane funkcjonowanie na wyższych obrotach. Trudno wyciszyć ten pęd przed snem.
2. Nieodpowiednia dieta – zarówno dzieci, jak i nastolatki powinny unikać spożywania w ciągu dnia dużych ilości cukru oraz kofeiny. Sprawdzaj, czy te składniki nie znajdują się w napojach i przekąskach, jakie lubi Twoje dziecko.
3. Sypialnia nie jest miejscem do spania – jeśli w sypialni znajduje się telewizor, który dziecko ogląda przed snem, sprawia, że organizm nie czuje się tak jakby to był dla niego relaks, a raczej znowu czas wytężonego przetwarzania bodźców. Warto usunąć wszelkie ekrany, jakie znajdują się w sypialni i odpowiednio ją zaciemnić (na przykład roletami), żeby od razu po przekroczeniu progu, ciało czuło, że zbliża się sen. Dbaj też o to, żeby możliwie jak najmniej codziennych czynności dziecko wykonywało w łóżku (na przykład: odrabianie lekcji, przeglądanie telefonu, jedzenie). Jeśli bowiem łóżko stanie się meblem, który służy do zasypiania, w mózgu Twojego dziecka utworzy się trwałe połączenie: jestem w łóżku → śpię.

Jak pomóc, kiedy moje dziecko nie chce spać?

Leczenie zaburzeń snu u dzieci i nastolatków warto zacząć od zmiany zachowania. Zanim sięgniesz po farmakologię, spróbuj poprawić higienę snu. Naucz swoje dziecko, żeby nie używało telefonu w łóżku. Ostatni raz może zerknąć na ekran na pół godziny przed snem. Stwórzcie wspólnie codzienne rytuały przed zaśnięciem, na przykład: czytanie książki (wspólne albo samodzielnie), powtarzanie wieczornych afirmacji dla dzieci, sprzątanie wszelkich przedmiotów z łóżka, która ma się stać przecież meblem, który służy tylko do spania. Jeśli te zmiany nie przyniosą rezultatu, a problem nadal będzie się utrzymywał, być może kłopoty ze snem są tylko objawem innych schorzeń – udajcie się do specjalisty.

Część tych zasad sprawdzi się również w przypadku nastolatków, które mają problemy ze snem. Brak światła ekranów sypialni, wieczorne rytuały, które pozwalają się wyciszyć, czytanie książki (zamiast oglądania telewizji) i afirmacje przed snem – są skuteczne dla każdego, również dla dorosłych. Dbaj też o to, żeby regularnie wietrzyć sypialnię nastolatka i nie czynić z niej pokoju dziennego (tę funkcję pełnią inne pomieszczenia).

Źródła:

Anna Ivanenko, „Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń snu u dzieci”, [dostępne online]

Paweł Błoński, „Sen u dzieci i młodzieży”, [dostępne online]