
ZOBACZ
KONTAKT
tel. 501 023 195
Staffa 8 m 81, Warszawa 01-891
Od pewnego czasu obserwuję wśród młodych ludzi zjawisko nasilonych cech narcystycznych i egoistycznych. Nie jest łatwo jednak rozmawiać o tym temacie bez wzięcia na warsztat terminów takich jak egotyzm oraz asertywność. Dzieci mogą wykazywać różne zachowania w różnych momentach swojego rozwoju, dlatego to my – rodzice – powinniśmy zrozumieć wszelkie różnice i podobieństwa, zanim zaczniemy przypinać im łatki związane z diagnozą danego terminu. W tym artykule chciałabym pomóc Ci zrozumieć, jakie cechy świadczą o tym, że Twój nastolatek może być narcyzem, egoistą, egotykiem lub po prostu wykazywać zachowania asertywne.
„Nie chcę, by moje dziecko było egoistą”, „dziecko nie może stawiać mi warunków”, „chcę go nauczyć, że nie można wszystkiego negować”. Często podczas rozmów z kobietami, którym pomagam wzmacniać relację na stopnie rodzic-dziecko, słyszę tego typu argumenty. Społeczeństwo, w którym żyjemy, wymaga asertywności – nie tylko od nas – dorosłych, od dzieci także. Zatrzymaj się na chwilę i zastanów się, czy właściwie rozumiesz to pojęcie, ponieważ nie jest to – jak uczono nas w szkołach – jedynie umiejętność mówienia „nie”.
Osoba asertywna jest w stanie wyrazić swoje prawa, potrzeby i opinie w sposób pewny siebie, ale jednocześnie szanuje prawa i uczucia innych osób. Nie mylmy zatem tej ważnej umiejętności z egoizmem, ponieważ postawy asertywne charakteryzują się równorzędnością, czego nie można powiedzieć o egoizmie.
Egoizm z kolei stawia własne dobro na pierwszym miejscu i nie uwzględnia uczuć czy emocji innych osób. Jest on często związany z brakiem empatii i brakiem wrażliwości na potrzeby innych. Pamiętaj, że trudno być asertywnym nastolatkiem, jeżeli już jako dziecko boimy się powiedzieć „nie” do rodzica. Asertywność zakłada szacunek i prawo każdej osoby do odmowy, bez względu na wiek. Ważna jest tutaj również szczerość, ponieważ jeśli nie mówimy, że coś nam się nie podoba, dajemy komunikat, że wszystko jest w porządku. Im później pokazujemy dziecku te mechanizmy, tym większy stawia opór i właśnie wtedy może zacząć zachowywać się egoistycznie.
Jak zatem postępować świadomie jako rodzic? Od najmłodszych lat stawiaj granice i zwróć uwagę na komunikowanie swoich uczuć. Gdy Twój kilkulatek rozrzuci następnym razem klocki, a Ty czekając na gości w popłochu będziesz je sprzątać, a w międzyczasie wymyślać kary podkreślające jego niegrzeczne zachowanie, zatrzymaj się na chwilę i spróbuj innej komunikacji. Powiedz o swoich uczuciach, by zrozumiał, jak to wpływa na Ciebie. „Kochanie, nie lubię, gdy rozrzucasz swoje zabawki i nie pomagasz mi później ich sprzątnąć” jest o wiele lepszym komunikatem niż: „idź do swojego pokoju, muszę to posprzątać”, który automatycznie kojarzy się z karą, a nie z budowaniem świadomej relacji. Nieumiejętne komunikaty pogłębiają w dziecku lęk przed odrzuceniem i poczucie, że nie jest w Twoich oczach wystarczająco dobre.
Mimo że narcyz i egotyk mają pewne podobieństwa, istnieją też znaczące różnice, które za moment Ci przybliżę. Zacznijmy jednak od tego, kim jest narcyz. Często potocznie narcyzów nazywa się „pępkiem świata”, nie zdając sobie sprawy z zaburzeń i problemów, których doświadczają.
Osobowość narcystyczna wyróżnia się przeświadczeniem o własnej wyjątkowości. Gdy dodamy do niej stuprocentowe skupienie się na sobie, brak empatii, chęć bycia podziwianym i przekonanie o posiadaniu ogromnych możliwości, otrzymamy najprostszy opis narcyzmu.
Jeśli zdarzyło Ci się zastanawiać: czy moje dziecko jest narcyzem, spróbuj sięgnąć pamięcią wstecz i przeanalizuj, jak często przejawiało tego typu zachowania. Zacznijmy od tego, że jedną z głównych cech narcyzów jest brak empatii. Dziecko często nie rozumie uczuć i potrzeb innych, co często jest efektem tego, że świadomie je lekceważy. Jeśli zauważyłaś to u swojego dziecka i próbowałaś wytłumaczyć, że krzywdzi kogoś swoim zachowaniem, pewnie niejednokrotnie odbiłaś się od ściany – mam rację?
Osobowość narcystyczna charakteryzuje się również wygórowanym i nadmiernym poczuciem własnej wartości. Narcyz wierzy, że jest lepszy, bardziej inteligentny i bardziej wartościowy od innych osób, a także dąży do tego, by być podziwianym przez innych. Jednak pewność siebie, którą na pierwszy rzut oka widać u dzieci czy nastolatków przejawiających zachowania narcystyczne, jest jedynie powierzchowna. W rzeczywistości to maska ochronna, pod którą skrzętnie ukrywane jest bezbronne wnętrze.
Narcyz czy egotyk? W trakcie analizy może pojawić Ci się w głowie takie pytanie. Warto zwrócić uwagę na to, że egotyk również ma wysokie poczucie własnej wartości, ale nie jest ono tak skrajnie wyolbrzymione jak u narcyza. Egotyk często skupia się na swoim „ja”, ale niekoniecznie uważa się za lepszego od innych. Zatem jak możemy najprościej zdefiniować egotyka?
Egotyk to osoba, która jest skoncentrowana na sobie i swoim poczuciu własnej wartości, ale różni się od narcyza tym, że niekoniecznie ma potrzebę podziwiania i uznania przez innych. Egotyzm często wynika z nadmiernego skupienia na własnym „ja” i potrzebie dominacji.
Empatia i uwaga dla innych:
Relacje społeczne:
Zdolność do przyjmowania krytyki:
Różnice, które wyżej przytoczyłam, są jedynie wstępem do rozpoznania zachowań dzieci narcystycznych i egotycznych. Pamiętaj, że mogą one mieć różne odcienie w zależności od indywidualnych cech osobowościowych i kontekstu sytuacyjnego. Jeśli widzisz u swojego dziecka utrzymujące się dłużej zachowania tego typu, zapraszam na konsultację.
Zastanawiasz się pewnie, jak zapobiec zachowaniom egoistycznym, egotycznym oraz narcystycznym, a pielęgnować w dziecku te asertywne? Pamiętaj, że bardzo dużą rolę odgrywa to, co dziecko obserwuje w domu od najmłodszych lat. Z moich obserwacji podczas konsultacji z dziećmi i rodzicami, które zgłaszają się z tego rodzaju problemami, wynika, że pewność siebie i traktowanie wszystkich z wyższością to bardzo często mechanizm obronny młodych ludzi. W rzeczywistości ma on uchronić dziecko przed bliskimi relacjami, które często narcyz czy egotyk traktuje jako okazję do jego oceny i krytyki. Lęk przed tym zastępowany jest bardzo często ucieczką w świat wyobraźni, dlatego książki, filmy czy gry komputerowe to alternatywna rzeczywistość dla dzieci, które mają tego typu cechy. Dzięki skupieniu się na bezpiecznym świecie unikają potencjalnych konfrontacji, w których mogłaby wyjść na jaw ich skrywana niedoskonałość i prawdziwe uczucia. W tym przypadku rola dorosłego jest często powierzchowna, ponieważ w wielu przypadkach rodzice to wciąż dzieci w ciałach dorosłych. Ich potrzeby nie zostały zaspokojone w okresie dzieciństwa, dlatego dosłownie rzecz ujmując, próbują spełnić je przy pomocy dzieci. Dla przykładu, narcystyczni rodzice są bardzo często niedojrzali emocjonalnie, a ich relacja z dzieckiem opiera się na fałszywym poczuciu bliskości. Często zamiast budować wartościowe więzi, tworzone są one na fundamentach kryzysu rodzinnego, niechęci do innych czy plotkach. Dzieci wychowywane przez rodziców, którzy często są zbyt pobłażliwi, nieobecni, surowi czy skupiający się na wizerunku zewnętrznym, stają się narzędziami dla ich kruchego poczucia własnej wartości. Dziecko dostaje od takiego rodzica komunikat: nie ma znaczenia, jak się czuję – liczy się to, co mam, jak wyglądam i co sądzą o mnie inni. W ten sposób tłumione są emocje dziecka od najmłodszych lat, ponieważ dziecko myśli, że powielając zachowania rodzica, zyska jego aprobatę i miłość. Powoduje to traumę rozwojową, ponieważ każde dziecko powinno być widziane, słyszane i doceniane za to, kim jest, a nie jak pokazuje się światu. Dlatego też, gdy tylko zauważysz nasilające się zachowania, które zostały wymienione w tym artykule, nie czekaj, tylko zainteresuj się tematem i skonsultuj z odpowiednim specjalistą, który pomoże Twojej rodzinie.